Βλαστοκύτταρα
Βλαστοκύτταρα ή βλαστικά κύτταρα αποτελούν μια γενική κατηγορία που περιλαμβάνει παντοδύναμα, ολοδύναμα ή πολυδύναμα κύτταρα, τα οποία έχουν την ιδιότητα να «εξειδικεύονται», κάτω από ορισμένες συνθήκες, σε οποιαδήποτε μορφή δομικής ή λειτουργικής μικρομονάδας του σώματος. Επομένως, είναι μια μορφή αρχέγονων αδιαφοροποίητων κυττάρων η οποία δύναται να διαφοροποιηθεί είτε σε οποιοδήποτε κυτταρικό τύπο (στο ενήλικο σώμα υπάρχουν πάνω από 200 τύποι), είτε προς ένα περιορισμένο εύρος κυττάρων και κατ’επέκταση ιστών, με το κατάλληλο ερέθισμα. Τα βλαστικά κύτταρα «σχηματίζονται» λίγες ώρες μετά την γονιμοποίηση στο αναπτυσσόμενο έμβρυο κατά το στάδιο της βλαστοκύστης και είναι υπεύθυνα για την ανάπτυξη όλων των συστημάτων του σώματος ενώ είναι παρόντα με διαφορετικές πλέον ιδιότητες στον ενήλικο οργανισμό έως και το θάνατο, αποτελώντας μία διαρκή πηγή κυτταρικής αναγέννησης. Υπάρχουν 2 βασικές κατηγορίες βλαστικών κυττάρων:
- Τα εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα, τα οποία χαρακτηρίζονται ως παντοδύναμα καθόσον μπορούν να μετατραπούν σε οποιοδήποτε κυτταρικό τύπο και εντοπίζονται στο έμβρυο μόνο κατά τα αρχικά στάδια ανάπτυξής του (Δεν πρέπει να συγχέονται με τα βλαστικά κύτταρα που απομονώνονται από το ομφαλοπλακουντιακό αίμα και τον ιστό του ομφάλιου λώρου)
- Τα ενήλικα βλαστικά κύτταρα, τα οποία χαρακτηρίζονται και ως πολυδύναμα, βρίσκονται σε διάφορα όργανα και συστήματα του σώματος (εγκέφαλο, μάτια, περιφερικό αίμα, συκώτι, μυελό των οστών, μύες και δέρμα) και αποτελούν τυπικά ανεξάντλητη πηγή αναγέννησης προκαθορισμένων κυτταρικών τύπων με σκοπό την αναπλήρωση και αντικατάσταση αποπτωτικών ή κατεστραμμένων κυττάρων στους περιβάλλοντες ιστούς.
βλαστοκύτταρα
Τι καθιστά τα βλαστοκύτταρα τόσο μοναδικά;
Τα βλαστικά κύτταρα έχουν 3 πολύ σημαντικές ιδιότητες:
- Έχουν την δυνατότητα να αυτό-αναπληρώνονται μέσω της κυτταρικής διαίρεσης, με αποτέλεσμα έναν συνεχώς ανανεωμένο και ανεξάντλητο βλαστικό πληθυσμό.
- Σε φυσική κατάσταση και με την απουσία εξωτερικού ερεθίσματος, παραμένουν «μη εξειδικευμένα» (αδιαφοροποίητα) και αδρανή στο επίπεδο λειτουργίας του οργανισμού.
- Μπορούν να δημιουργήσουν πληθυσμούς «εξειδικευμένων» κύτταρων με την βιολογική διαδικασία του πολλαπλασιασμού και της διαφοροποίησης, συμβάλλοντας έτσι σε διαφορετικούς κυτταρικούς τύπους που αποτελούν τη δομική και λειτουργική ύλη ενός οργανισμού.
Posted in: βλαστοκύτταρα
Ποιος τύπος βλαστοκυττάρων προσφέρεται για φύλαξη και μελλοντική χρήση;
Η τρέχουσα πρακτική περιλαμβάνει την συλλογή ομφαλοπλακουντιακού αίματος, η οποία πραγματοποιείται συνήθως αμέσως μετά το τρίτο στάδιο του τοκετού (δηλαδή μετά την αποκόλληση και αποβολή του πλακούντα και των εμβρυϊκών μεμβρανών – υστεροτοκία) και με την λήψη του αίματος που παραμένει στον ομφάλιο λώρο και στον πλακούντα. Το ομφαλοπλακουντιακό αίμα περιέχει κατά ένα μεγάλο ποσοστό αρχέγονα αιμοποιητικά κύτταρα, ενώ σε πολύ μικρότερη συγκέντρωση περιέχει και αρχέγονα μεσεγχυματικά κύτταρα, τα οποία μπορούν να απομονωθούν σε μεγαλύτερες συγκεντρώσεις από τη βαρτόνειο γέλη (γέλη Wharton) του ομφάλιου λώρου – γεγονός που προϋποθέτει και την απομόνωση και φύλαξη τμήματος του ιστού του ομφάλιου λώρου. Οι δύο αυτοί τύποι βλαστικών κυττάρων που μπορούν να απομονωθούν είναι πολυδύναμοι, προγονικοί πληθυσμοί κυττάρων ενώ δύναται να διαφοροποιηθούν σε ποικίλους κυτταρικούς τύπους.
Πιο συγκεκριμένα, τα προγονικά αιμοποιητικά κύτταρα που απομονώνονται από το ομφαλοπλακουντιακό αίμα μπορούν να διαφοροποιηθούν σε ερυθρά, λευκά αιμοσφαίρια και αιμοπετάλια. Τα αρχέγονα μεσεγχυματικά κύτταρα που απομονώνονται από τη βαρτόνειο γέλη μπορούν να διαφοροποιηθούν σε οστεοκύτταρα, χονδροκύτταρα, λιποκύτταρα, μυοκύτταρα, σε κύτταρα του ήπατος και του νευρικού συστήματος (αστροκύτταρα), χωρίς όμως επαρκή στοιχεία για άμεση κλινική εφαρμογή στην αναγεννητική ιατρική.
Posted in: βλαστοκύτταρα
Ποια είναι η μέθοδος συλλογής και διάρκεια φύλαξης;
Η διαδικασία συλλογής προϋποθέτει ότι η οικογένεια έχει ενημερωθεί από τον αρμόδια φορέα που έχει επιλέξει να δωρίσει ή να συμβληθεί για την φύλαξη των βλαστικών κυττάρων και έχει παραλάβει την ειδική συσκευασία συλλογής και μεταφοράς του δείγματος η οποία πρέπει να παραδοθεί στον μαιευτήρα ή στο αρμόδιο ιατρικό προσωπικό με την έναρξη του τοκετού.
Η μέθοδος λήψης είναι ανώδυνη και δεν εγκυμονεί κάποιο κίνδυνο αφού συνήθως πραγματοποιείται μετά το πέρας του 3ου σταδίου του τοκετού και επομένως μετά την φυσιολογική αποβολή του πλακούντα από την μητέρα και την διατομή του ομφάλιου λώρου (απολίνωση) από το νεογνό. Η λήψη ομφαλοπλακουντιακού αίματος πραγματοποιείται με την τοποθέτηση ειδικού κλειστού κυκλώματος συλλογής στον αποκομμένο ομφάλιο λώρο, όπου το αίμα που έχει παραμείνει στον ομφάλιο λώρο και τον πλακούντα συλλέγεται στον ειδικό ασκό. Το δείγμα συλλέγεται με άσηπτη τεχνική, έτσι ώστε να ελαχιστοποιηθεί ο κίνδυνος επιμόλυνσης του δείγματος, ενώ πρέπει να τηρούνται συγκεκριμένες προδιαγραφές για την διασφάλιση της ποιότητας και της βιωσιμότητας του δείγματος.
Η συνήθης πρακτική μετά την λήψη του ομφαλοπλακουντιακού αίματος είναι η υποβολή του δείγματος σε μια σειρά ειδικών ελέγχων για τον προσδιορισμό αρχικά της συγκέντρωσης αιμοποιητικών κυττάρων, προκειμένου να διαπιστωθεί η καταλληλότητά του ως μελλοντικό μόσχευμα.
Εφόσον διαπιστωθεί η καταλληλότητά του, το ομφαλοπλακουντιακό αίμα υποβάλλεται σε ειδική επεξεργασία, διαχωρισμό και μείωση του τελικού όγκου στον οποίο διατηρείται το σύνολο των αρχέγονων αιμοποιητικών κυττάρων. Ακολουθεί μια σειρά μικροβιολογικών και ιολογικών ελέγχων όπου διαπιστώνεται εάν το δείγμα έχει επιμολυνθεί ή εάν ανιχνεύεται η παρουσία συγκεκριμένων παθογόνων (HIV, Μεγαλοκυτταροϊός, Ηπατίτιδα, Σύφιλη), όπου για τον ίδιο λόγο μπορεί και η μητέρα να υποβληθεί σε ορολογικό έλεγχο λοιμωδών νοσημάτων αντί του δείγματος. Εάν το δείγμα προορίζεται κατά κανόνα για δωρεά σε δημόσια τράπεζα, υποβάλλεται επιπλέον σε έλεγχο για προσδιορισμό των αντιγόνων ιστοσυμβατότητας (HLA).
Η οικογένεια επίσης μπορεί να προβεί και σε φύλαξη μεσεγχυματικών κύτταρων, όταν διατίθεται ανάλογη υπηρεσία από την εκάστοτε τράπεζα, η οποία πραγματοποιείται μέσω της αποκοπής ενός μέρους του ομφάλιου λώρου (~15-20εκ.) μετά την γέννηση του νεογνού από το οποίο και απομονώνονται εργαστηριακά τα μεσεγχυματικά κύτταρα από τη βαρτόνειο γέλη.
Τα επεξεργασμένα, πλέον, κύτταρα αποθηκεύονται σε βαθιά κατάψυξη μέσα σε δοχεία υγρού αζώτου, όπου με την χρήση ειδικών κρυοπροστατευτικών ουσιών εξασφαλίζεται η μέγιστη βιωσιμότητα τους. Ο χρόνος κρυοσυντήρησης/φύλαξης του δείγματος είναι συνήθως 20 χρόνια και η σωστή διατήρηση του δείγματος είναι άμεσα εξαρτώμενη από το πρωτόκολλο επεξεργασίας και κατάψυξης, καθώς και από τον ειδικό εξοπλισμό αποθήκευσης.
Posted in: βλαστοκύτταρα
Ποιοι είναι οι περιορισμοί στην συλλογή κατάλληλου δείγματος;
Η συλλογή ομφαλοπλακουντιακού αίματος κατά τον τοκετό δεν εξασφαλίζει σε καμία περίπτωση την απόκτηση κατάλληλου δείγματος κυττάρων προς μελλοντική χρήση και μεταμόσχευση. Υπάρχουν ποικίλοι περιορισμοί στην καταλληλότητα του δείγματος και αυτοί ξεκινούν κατεξοχήν από τις τιμές συγκέντρωσης αρχέγονων κυττάρων όπου είναι συνήθως και ανάλογες του όγκου του ληφθέντος αίματος. Εάν ο αριθμός των κυττάρων που περιέχεται στο δείγμα είναι κατώτερος του καθιερωμένου ορίου της εκάστοτε τράπεζας, τότε το δείγμα δεν διατίθεται συνήθως προς φύλαξη καθόσον χαρακτηρίζεται ως μη επαρκές για μεταμόσχευση.
Η παρουσία επιμόλυνσης καθώς και ορισμένων παθογόνων με υψηλή μεταδοτικότητα και σοβαρές συνέπειες για την ανθρώπινη υγεία, αποτελούν σημαντικά κριτήρια για την απόρριψη ή τη μη φύλαξη ενός δείγματος, καθόσον σε περίπτωση ετερόλογης/αλλογενούς μεταμόσχευσης, ο λήπτης διατρέχει σοβαρό κίνδυνο να νοσήσει από το προσβεβλημένο μόσχευμα και να παρουσιάσει περαιτέρω επιπλοκές που θα επιβαρύνουν σημαντικά την υγεία του. Ένας ακόμη περιορισμός συναντάται στο χρόνο λήψης και επεξεργασίας του δείγματος έως την κατάψυξή του μίας και ο χρόνος ζωής των βλαστικών κυττάρων είναι σημαντικά μειωμένος σε θερμοκρασία δωματίου (~48 ώρες), καθώς και στη καταλληλότητα των πρωτοκόλλων λήψης, μεταφοράς, επεξεργασίας και αποθήκευσης που εφαρμόζονται από την εκάστοτε τράπεζα, όπου πρέπει να είναι σύγχρονα, συμβατά με την Ευρωπαϊκή Οδηγία και να διασφαλίζουν την μέγιστη βιωσιμότητα των βλαστικών κυττάρων και κατά συνέπεια του δείγματος.
Posted in: βλαστοκύτταρα
Πώς μπορούν να χρησιμοποιηθούν τα βλαστοκύτταρα στην σύγχρονη ιατρική;
Η συλλογή του ομφαλοπλακουντιακού αίματος για μελλοντική χρήση ως μόσχευμα στοχεύει στην διαφοροποίηση των βλαστικών κυττάρων για την αντικατάσταση συγκεκριμένων κυτταρικών τύπων. Αντικαθιστά την ανάγκη για ανεύρεση δότη μυελού των οστών, καθόσον οι εφαρμογές των βλαστικών κυττάρων σήμερα περιλαμβάνουν το φάσμα ασθενειών για τις οποίες πρωτύτερα χρησιμοποιούνταν μόνον συμβατό μόσχευμα από το μυελό.
Η μεταμόσχευση βλαστικών κυττάρων αφορά την αντιμετώπιση καλοηθών και κακοηθών παθήσεων και πιο συγκεκριμένα αιματολογικών (λευχαιμίες, μυελοδυσπλασίες, λεμφώματα, απλαστική αναιμία), γενετικών (συνδυασμένη ανοσοανεπάρκεια, μεσογειακή και δρεπανοκυτταρική αναιμία, αναιμία Fanconi και ορισμένων γενετικών συνδρόμων όπως Kostmann, Hunter, Hurler, Wiskott-Aldrich, Blackfan-Diamond), μεταβολικών και νεοπλασματικών ασθενειών όπως το νευροβλάστωμα. Η ταυτόχρονη χρήση των μεσεγχυματικών κύτταρων παρέχει υποστηρικτική δράση στη μεταμόσχευση αρχέγονων αιμοποιητικών κυττάρων στο μυελό των οστών καθώς και η παρουσία τους μειώνει την πιθανότητα απόρριψης του μοσχεύματος.
Posted in: βλαστοκύτταρα
Ποιες έρευνες πραγματοποιούνται σήμερα για πιθανή μελλοντική χρήση;
Είναι γεγονός ότι οι πιθανές εφαρμογές των βλαστικών κυττάρων προσελκύουν το ενδιαφέρον πολυάριθμων ερευνητικών ομάδων ανά την υφήλιο με διαρκή προσπάθεια για την διεύρυνση του πεδίου εφαρμογών τους. Τα κύρια πεδία στα οποία επικεντρώνεται η έρευνα στην παρούσα φάση είναι η εφαρμογή των βλαστικών κυττάρων στην αναγεννητική ιατρική με την χρήση εμβρυϊκών, μεσεγχυματικών και ενήλικων βλαστικών κυττάρων και η γονιδιακή θεραπεία.
Ερευνούνται οι έως τώρα ενδείξεις για τη χρησιμότητά τους στην αντιμετώπιση του σακχαρώδους διαβήτη (τύπου Ι), σε περιπτώσεις κεντρικής παράλυσης, καρδιακών νοσημάτων, νεφρικής ανεπάρκειας, ρευματοπαθειών, παθήσεων του ήπατος και σε ασθένειες όπως αυτή της νόσου Πάρκινσον και Αλτσχάιμερ. Πιθανές μελλοντικές εφαρμογές στοχεύουν στον σημαντικό περιορισμό ή ακόμη και στην εξάλειψη της ανάγκης εύρεσης μοσχευμάτων που η διαθεσιμότητα τους είναι ιδιαίτερα περιορισμένη, στη μείωση των επιπτώσεων συγκεκριμένων νόσων και παθήσεων σε ζωτικά όργανα, ακόμα και στην επιδιόρθωση οργανικών βλαβών μέσω της ανάπλασης, ενώ το ενδιαφέρον στρέφεται και προς τον καρκίνο και την πιθανή θεραπεία του με την ελάχιστη δυνατή επεμβατικότητα.
Πρέπει να τονισθεί εδώ ότι τα αρχέγονα αιμοποιητικά κύτταρα, τα λεγόμενα δηλαδή «βλαστοκύτταρα» που απομονώνονται από το ομφαλοπακουντιακό αίμα μπορούν να διαφοροποιηθούν μόνο σε κύτταρα του αίματος (ερυθρά/λευκά αιμοσφαίρια και αιμοπετάλια) και για αυτό ακριβώς το λόγο η χρήση τους σε ερευνητικά προγράμματα για μελλοντικές ιατρικές εφαρμογές όπως αυτές που αναφέρονται παραπάνω είναι περιορισμένη.
Posted in: βλαστοκύτταρα
Υπάρχει νομοθετικό πλαίσιο και ποιο είναι αυτό;
Στις 24 Μαρτίου του 2008 δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως το Προεδρικό Διάταγμα (υπ’ αριθμόν 26) το οποίο επιβάλλει την εναρμόνιση της Ελληνικής Νομοθεσίας με την Κοινοτική Οδηγία 2004/23/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 31.3.2004 για τη θέσπιση προτύπων, ποιότητας και ασφάλειας για τη δωρεά, την προμήθεια, τον έλεγχο, την επεξεργασία, τη συντήρηση, την αποθήκευση και τη διανομή ανθρώπινων ιστών και κυττάρων (EEL102/7.4.2004) και τις συναφείς προς αυτήν Κοινοτικές Οδηγίες 2006/17/ΕΚ (EEL 38/9.2.2006) και 2006/86/ΕΚ (EEL 294/25.10.2006). Επομένως όλοι οι φορείς που δραστηριοποιούνται στο τομέα συλλογής και φύλαξης βλαστικών κυττάρων είναι υποχρεωμένοι να συμμορφώνονται και να δραστηριοποιούνται σύμφωνα με τις προβλεπόμενες διατάξεις. (ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ της Ελληνικής Δημοκρατίας, Τεύχος Πρώτο, Αρ. Φύλλου 51, 24 Μαρτίου 2008) [http://www.certh.gr/dat/B0BDFFDF/file.pdf]
Posted in: βλαστοκύτταρα
Ποιες είναι οι επιλογές όσον αφορά τα βλαστοκύτταρα;
- Δωρεά σε δημόσια τράπεζα, όπου το δείγμα καταχωρείται σε ένα παγκόσμιο δίκτυο δεδομένων και μπορεί να χρησιμοποιηθεί από οποιονδήποτε συμβατό ασθενή
- Δωρεά σε Ερευνητικά Ιδρύματα για την χρησιμοποίηση τους σε σχετικά ερευνητικά προγράμματα για την πρόληψη και αντιμετώπιση ασθενειών
- Αναζήτηση ιδιωτικής τράπεζας για την φύλαξη και μελλοντική ιδία και οικογενειακή χρήση
- Καταστροφή και απόρριψη του υλικού
Posted in: βλαστοκύτταρα
Ποιες Τράπεζες αναλαμβάνουν την συλλογή και φύλαξη βλαστοκύτταρων και ποιο είναι το κόστος;
Τα τελευταία χρόνια έχουν πραγματοποιηθεί σημαντικές μεταρρυθμίσεις στην πολιτική τραπεζών βλαστικών κυττάρων αλλά και στο κόστος που απαιτείται για τη συλλογή, μεταφορά, έλεγχο και φύλαξη των βλαστικών κυττάρων.
Θα πρέπει εδώ να τονιστεί ότι η δωρεά σε δημόσια τράπεζα πραγματοποιείται κατόπιν συνεννόησης με το αρμόδιο τμήμα για την ενημέρωση της οικογένειας και την παραλαβή της συσκευασίας συλλογής και μεταφοράς του δείγματος και η δωρεά ΔΕΝ περιλαμβάνει σε καμία περίπτωση κόστος για τη λήψη και κρυοσυντήρηση του δείγματος σε τράπεζα δημοσίου χαρακτήρα.
Σε τράπεζες ιδιωτικού χαρακτήρα, το κόστος λήψης ομφαλοπλακουντιακού αίματος και κρυοσυντήρησης για 20 έτη προς αποκλειστικά οικογενειακή χρήση κυμαίνεται στα 1.000 – 2.000 €.
Posted in: βλαστοκύτταρα
Ενδεικτικά παραθέτονται οι παρακάτω δημόσιες και ιδιωτικές τράπεζες και τα στοιχεία επικοινωνίας:
- Ίδρυμα ΙατροΒιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών (ΙΙΒΕΑΑ) – Δημόσια Τράπεζα Ομφαλικών Μοσχευμάτων. Έχει γίνει δεκτή από το Διεθνή Οργανισμό Fact-NetCord και συμμετέχει στις παγκόσμιες δεξαμενές από τις οποίες αντλούνται μοσχεύματα για όποιον τα έχει ανάγκη σε τοπικό και διεθνές επίπεδο. Η φύλαξη μεσεγχυματικών κυττάρων για προσωπική/οικογενειακή χρήση πραγματοποιείται με επιβάρυνση (210-6597697 και 210-6597342)
- Νοσοκομείο ‘Γ. Παπανικολάου’, Θεσσαλονίκη – Δημόσια Τράπεζα Ομφαλικών Μοσχευμάτων (2313-307419)
- Τράπεζα Αρχέγονων Κυττάρων – Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΤΑΚ-ΕΙΕ) Τράπεζα με μεικτό χαρακτήρα ιδιωτικής/δημόσιας φύλαξης κατόπιν σύμπραξης με ιδιωτικό φορέα (210-7299140)
- Stem Health, Όμιλος Υγεία (ΜΗΤΕΡΑ, ΛΗΤΩ). Προσφέρει ιδιωτική φύλαξη και δυνατότητα δωρεάς για δημόσια χρήση, ενώ βρίσκεται σε διαδικασία διαπίστευσης και για τη δημόσια φύλαξη βλαστικών κυττάρων για μη συγγενή αλλογενή μεταμόσχευση (800-11-7836 235 και 211-7007800)
- Cryobanks , Όμιλος ΙΑΣΩ. Παρέχεται στους γονείς των παιδιών που γεννιούνται εντός των Μαιευτικών Τμημάτων τους δωρεάν η επεξεργασία και φύλαξη των βλαστικών κυττάρων από το ομφαλοπλακουντιακό αίμα για οικογενειακή χρήση, ενώ η φύλαξη μεσεγχυματικών κυττάρων πραγματοποιείται με επιβάρυνση (801-14-444 και 210-6105020)
- ΒιοΓενετική (210-4616766)
- Biogenea-Cellgenea (801-11-24800)
- Biophylaxis (801-11-25200, 210-6510990)
- Cryosave (801-11-68200, 210-6899200)
- Cryotech A.E. Λάρισα (2410-623871)
- Future Health Biobank (801-111-22290)
- Liaison Stem Cell Banking (210-3389240, 2311-999980)
- Μόσχευμα Ζωής (2310-390000)
- Omnigen (210-6810300)
- ProCell (210-6104195)
Posted in: βλαστοκύτταρα
Να επιλέξω δημόσια ή ιδιωτική τράπεζα;
Η επιλογή δημόσιας ή ιδιωτικής τράπεζας αποτελεί μια δύσκολη απόφαση που βαραίνει τους γονείς οι οποίοι φυσιολογικά προσπαθούν να εξασφαλίσουν τις καλύτερες προϋποθέσεις για την ανάπτυξη, υγεία και ευημερία του παιδιού τους. Οι ίδιοι οι γονείς κατακλύζονται συνεχώς από πληροφορίες προερχόμενες από διάφορες πηγές και η ύπαρξη πολλαπλών επιλογών δεν διευκολύνει την απόφαση, αντιθέτως δημιουργεί περισσότερα διλήμματα και προωθεί το αίσθημα της ανασφάλειας.
Θεωρητικά, μια αυτόλογη μεταμόσχευση μέσω της οποίας το προσβεβλημένο από ασθένεια παιδί θα λάβει από την ιδιωτική τράπεζα που φυλάσσεται, το άμεσα διαθέσιμο μόσχευμα από τα δικά του υγιή βλαστικά κύτταρα χωρίς την ανάγκη ανοσοκατασταλτικής αγωγής (καθόσον δεν υπάρχει ανοσολογική αντίδραση κατά του αυτόλογου μοσχεύματος), είναι μια ιδανική κατάσταση η οποία δεν αντικατοπτρίζει όμως και την πραγματικότητα στην καθημερινή κλινική πρακτική.
Οι περισσότερες παθήσεις που μπορούν να βοηθηθούν από τη μεταμόσχευση βλαστικών κυττάρων του ομφαλοπλακουντιακού αίματος αφορούν αιματολογικές ασθένειες, γενετικές και μεταβολικές παθήσεις, για τις οποίες η συνήθης πρακτική είναι η μεταμόσχευση μυελού των οστών.
Σε παθήσεις που ενδείκνυται η αλλογενής μεταμόσχευση, μπορεί κάποιος να αναλογιστεί ότι για να επιτευχθεί θεραπεία πρέπει είτε να επιδιορθωθεί η βλάβη στα κύτταρα –πράγμα αδύνατο στην παρούσα φάση- είτε τα ‘προσβεβλημένα’/νοσούντα κύτταρα να καταστραφούν και να αντικατασταθούν με υγιή κύτταρα που δεν θα είναι επιρρεπή στην αντίστοιχη ασθένεια ή δεν θα φέρουν την κληρονομική προδιάθεση της νόσου.
Είναι ευκολονόητο λοιπόν ότι, για παράδειγμα, για έναν ασθενή με λευχαιμία η επιθυμητή προσέγγιση είναι να λάβει υγιή αιμοποιητικά κύτταρα με ‘αντιλευχαιμική’ δράση καθόσον τα δικά του βλαστικά κύτταρα στερούνται αυτής της ιδιότητας με το ιστορικό του ασθενούς να μας έχει ήδη καταδείξει ότι είναι επιρρεπή στη νόσο, οπότε και τα βλαστικά του κύτταρα πάσχουν δυνητικά. Μια τέτοια προσέγγιση λοιπόν επιτυγχάνεται μόνο με αλλογενή μεταμόσχευση από έναν υγιή δότη, ο οποίος αναζητείται είτε στο οικογενειακό περιβάλλον, είτε στις παγκόσμιες δεξαμενές μοσχευμάτων, πάντοτε με γνώμονα την ιστοσυμβατότητα (αντιγόνα HLA) για την όσο το δυνατόν καλύτερη απορρόφηση του μοσχεύματος και αποφυγή μιας παρατεταμένης ανοσολογικής αντίδρασης που μπορεί να οδηγήσει και σε απόρριψη του μοσχεύματος από τον λήπτη.
Σε περιπτώσεις όπου η αυτόλογη μεταμόσχευση ενδείκνυται (λέμφωμα, μυέλωμα), τα περιστατικά σήμερα αντιμετωπίζονται με μοσχεύματα αιμοποιητικών κυττάρων που προέρχονται το περιφερικό αίμα και μυελό των οστών του ασθενή, εξασφαλίζοντας έτσι τη ποιότητα του μοσχεύματος εφόσον η επεξεργασία του είναι άμεση, σε πραγματικό χρόνο και με τα ισχύοντα πρωτόκολλα πρακτικής και δεν έχει υποστεί την διαδικασία της κρυοσυντήρησης, η οποία μπορεί όταν δεν τελείται σωστά μπορεί να φθείρει ή ακόμη και να αχρηστεύσει το δείγμα. Οι δημόσιες τράπεζες τηρούν κατά κανόνα αυστηρότερα κριτήρια για την αξιολόγηση της καταλληλότητας των μονάδων για μελλοντική χρήση και αυστηρότερες προδιαγραφές επεξεργασίας και φύλαξης του δείγματος, εφόσον έχουν λάβει τις σχετικές πιστοποιήσεις ώστε να μπορούν να μετέχουν στις παγκόσμιες δεξαμενές, ενώ υποβάλλονται και σε τακτούς ειδικούς ελέγχους που εξασφαλίζουν την αξιοπιστία τους.
Επιπρόσθετα, η χρήση των βλαστικών κυττάρων για κατευθυνόμενη ανάπλαση κατεστραμμένων ιστών, θεραπεία ασθενειών και παθήσεων, ακόμη και για την αντιμετώπιση του καρκίνου, είναι μια πολυπόθητη και ιδανική εξέλιξη για την ιατρική επιστήμη χωρίς όμως να υπάρχουν ενδείξεις ότι τέτοιες πρακτικές θα είναι άμεσα εφαρμόσιμες αφού είτε βρίσκονται σε στάδιο περαιτέρω διερεύνησης και κλινικής δοκιμής, είτε αποτελούν μακρινούς στόχους για τους οποίους θα πρέπει να κατακτηθούν πολλά επιστημονικά πεδία ώστε να εφαρμοστούν.
Αξίζει να σημειωθεί να αναφερθεί ότι σύμφωνα με τον Εθνικό Οργανισμό Μεταμοσχεύσεων που αντιστοιχεί στο 70% περίπου των ασθενών με νοσήματα του αίματος, όπως λευχαιμίες, σοβαρές αναιμίες και άλλες συγγενείς ή επίκτητες ασθένειες, που χρήζουν μεταμόσχευσης αιμοποιητικών κυττάρων δεν διαθέτουν ιστοσυμβατό δότη στην οικογένειά τους. Η μόνη ελπίδα αυτών των ανθρώπων έγκειται αποκλειστικά στην εύρεση μοσχευμάτων μέσω των παγκόσμιων δεξαμενών, ενώ έχουν αναφερθεί και περιστατικά οικογενειών που ενώ είχαν προβεί σε ιδιωτική φύλαξη βλαστικών κυττάρων, χρειάσθηκε να αναζητήσουν μόσχευμα από δωρητή ή συμβατό μη συγγενή δότη, αφού δεν ενδεικνύονταν η αυτόλογη μεταμόσχευση.
Η αλτρουιστική πράξη και πολύτιμη συμβολή της δωρεάς ομφαλοπλακουντιακού αίματος σε δημόσιες τράπεζες για αλλογενή μεταμόσχευση σε ιστοσυμβατό ασθενή, ενθαρρύνεται από πολυάριθμους ερευνητικούς και κυβερνητικούς οργανισμούς ανά τον κόσμο και προωθείται μέσω της Κοινοτικής νομοθεσίας. Σε εθνικό επίπεδο ο Εθνικός Οργανισμός Μεταμοσχεύσεων, η Ελληνική Αιματολογική Εταιρεία και η Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής κατακρίνουν την πολιτική λειτουργίας των ιδιωτικών τραπεζών και ενθαρρύνουν ανοικτά την συνεισφορά και δωρεά για το συνάνθρωπο, ως τη μόνη ουσιαστική επιλογή για την ωφέλιμη χρήση των βλαστικών κυττάρων από το ομφαλοπλακουντιακό αίμα.
Η ιδέα της ιδιωτικής φύλαξης παρέχει ένα αίσθημα ασφάλειας στους γονείς, όμως σίγουρα θα πρέπει να ληφθούν υπόψη τα μέχρι σήμερα διαμορφωμένα όρια των ιατρικών εφαρμογών, οι περιορισμοί στην χρήση των βλαστικών κυττάρων καθώς και το χρονικό πλαίσιο κλινικής εφαρμογής των πιθανών χρήσεων που βρίσκονται υπό έρευνα. Η συλλογή και φύλαξη των μεσεγχυματικών κυττάρων από τον ομφάλιο λώρο αποτελεί κατά κάποιο τρόπο «επένδυση» στην ιδέα ότι σε 20 χρόνια που είναι και ο χρόνος διατήρησής τους, θα υπάρχει τεκμηριωμένη και ασφαλή ιατρική εφαρμογή για την χρήση τους στην αναγέννηση και ανάπλαση ιστών και χόνδρων για την θεραπεία διάφορων παθήσεων. Λαμβάνοντας υπόψη την ιδιαιτερότητα κάθε ιατρικής περίπτωσης, η κατευθυνόμενη/ιδιωτική φύλαξη θα πρέπει να εξεταστεί μόνο σε περιπτώσεις οικογενειών με σπάνια νοσήματα ή με άμεση ανάγκη ομφαλοπλακουντιακού αίματος για κάποιο μέλος της.
Η μοίρα των βλαστικών κυττάρων που μπορούν να συλλεχθούν κατά τον τοκετό αποτελεί σίγουρα μια καθαρά προσωπική επιλογή και έγκειται στην προσωπική κρίση του καθενός μας, είναι κρίσιμη όμως η σωστή αξιολόγηση των πληροφοριών και των πηγών τους καθώς και η αναζήτηση ειδικευμένων επαγγελματιών για σωστή και επιστημονικά τεκμηριωμένη καθοδήγηση.
Posted in: βλαστοκύτταρα
Τι καθιστά τα βλαστοκύτταρα τόσο μοναδικά;
Τα βλαστικά κύτταρα έχουν 3 πολύ σημαντικές ιδιότητες:
- Έχουν την δυνατότητα να αυτό-αναπληρώνονται μέσω της κυτταρικής διαίρεσης, με αποτέλεσμα έναν συνεχώς ανανεωμένο και ανεξάντλητο βλαστικό πληθυσμό.
- Σε φυσική κατάσταση και με την απουσία εξωτερικού ερεθίσματος, παραμένουν «μη εξειδικευμένα» (αδιαφοροποίητα) και αδρανή στο επίπεδο λειτουργίας του οργανισμού.
- Μπορούν να δημιουργήσουν πληθυσμούς «εξειδικευμένων» κύτταρων με την βιολογική διαδικασία του πολλαπλασιασμού και της διαφοροποίησης, συμβάλλοντας έτσι σε διαφορετικούς κυτταρικούς τύπους που αποτελούν τη δομική και λειτουργική ύλη ενός οργανισμού.
Posted in: βλαστοκύτταρα
Ποιος τύπος βλαστοκυττάρων προσφέρεται για φύλαξη και μελλοντική χρήση;
Η τρέχουσα πρακτική περιλαμβάνει την συλλογή ομφαλοπλακουντιακού αίματος, η οποία πραγματοποιείται συνήθως αμέσως μετά το τρίτο στάδιο του τοκετού (δηλαδή μετά την αποκόλληση και αποβολή του πλακούντα και των εμβρυϊκών μεμβρανών – υστεροτοκία) και με την λήψη του αίματος που παραμένει στον ομφάλιο λώρο και στον πλακούντα. Το ομφαλοπλακουντιακό αίμα περιέχει κατά ένα μεγάλο ποσοστό αρχέγονα αιμοποιητικά κύτταρα, ενώ σε πολύ μικρότερη συγκέντρωση περιέχει και αρχέγονα μεσεγχυματικά κύτταρα, τα οποία μπορούν να απομονωθούν σε μεγαλύτερες συγκεντρώσεις από τη βαρτόνειο γέλη (γέλη Wharton) του ομφάλιου λώρου – γεγονός που προϋποθέτει και την απομόνωση και φύλαξη τμήματος του ιστού του ομφάλιου λώρου. Οι δύο αυτοί τύποι βλαστικών κυττάρων που μπορούν να απομονωθούν είναι πολυδύναμοι, προγονικοί πληθυσμοί κυττάρων ενώ δύναται να διαφοροποιηθούν σε ποικίλους κυτταρικούς τύπους.
Πιο συγκεκριμένα, τα προγονικά αιμοποιητικά κύτταρα που απομονώνονται από το ομφαλοπλακουντιακό αίμα μπορούν να διαφοροποιηθούν σε ερυθρά, λευκά αιμοσφαίρια και αιμοπετάλια. Τα αρχέγονα μεσεγχυματικά κύτταρα που απομονώνονται από τη βαρτόνειο γέλη μπορούν να διαφοροποιηθούν σε οστεοκύτταρα, χονδροκύτταρα, λιποκύτταρα, μυοκύτταρα, σε κύτταρα του ήπατος και του νευρικού συστήματος (αστροκύτταρα), χωρίς όμως επαρκή στοιχεία για άμεση κλινική εφαρμογή στην αναγεννητική ιατρική.
Posted in: βλαστοκύτταρα
Ποια είναι η μέθοδος συλλογής και διάρκεια φύλαξης;
Η διαδικασία συλλογής προϋποθέτει ότι η οικογένεια έχει ενημερωθεί από τον αρμόδια φορέα που έχει επιλέξει να δωρίσει ή να συμβληθεί για την φύλαξη των βλαστικών κυττάρων και έχει παραλάβει την ειδική συσκευασία συλλογής και μεταφοράς του δείγματος η οποία πρέπει να παραδοθεί στον μαιευτήρα ή στο αρμόδιο ιατρικό προσωπικό με την έναρξη του τοκετού.
Η μέθοδος λήψης είναι ανώδυνη και δεν εγκυμονεί κάποιο κίνδυνο αφού συνήθως πραγματοποιείται μετά το πέρας του 3ου σταδίου του τοκετού και επομένως μετά την φυσιολογική αποβολή του πλακούντα από την μητέρα και την διατομή του ομφάλιου λώρου (απολίνωση) από το νεογνό. Η λήψη ομφαλοπλακουντιακού αίματος πραγματοποιείται με την τοποθέτηση ειδικού κλειστού κυκλώματος συλλογής στον αποκομμένο ομφάλιο λώρο, όπου το αίμα που έχει παραμείνει στον ομφάλιο λώρο και τον πλακούντα συλλέγεται στον ειδικό ασκό. Το δείγμα συλλέγεται με άσηπτη τεχνική, έτσι ώστε να ελαχιστοποιηθεί ο κίνδυνος επιμόλυνσης του δείγματος, ενώ πρέπει να τηρούνται συγκεκριμένες προδιαγραφές για την διασφάλιση της ποιότητας και της βιωσιμότητας του δείγματος.
Η συνήθης πρακτική μετά την λήψη του ομφαλοπλακουντιακού αίματος είναι η υποβολή του δείγματος σε μια σειρά ειδικών ελέγχων για τον προσδιορισμό αρχικά της συγκέντρωσης αιμοποιητικών κυττάρων, προκειμένου να διαπιστωθεί η καταλληλότητά του ως μελλοντικό μόσχευμα.
Εφόσον διαπιστωθεί η καταλληλότητά του, το ομφαλοπλακουντιακό αίμα υποβάλλεται σε ειδική επεξεργασία, διαχωρισμό και μείωση του τελικού όγκου στον οποίο διατηρείται το σύνολο των αρχέγονων αιμοποιητικών κυττάρων. Ακολουθεί μια σειρά μικροβιολογικών και ιολογικών ελέγχων όπου διαπιστώνεται εάν το δείγμα έχει επιμολυνθεί ή εάν ανιχνεύεται η παρουσία συγκεκριμένων παθογόνων (HIV, Μεγαλοκυτταροϊός, Ηπατίτιδα, Σύφιλη), όπου για τον ίδιο λόγο μπορεί και η μητέρα να υποβληθεί σε ορολογικό έλεγχο λοιμωδών νοσημάτων αντί του δείγματος. Εάν το δείγμα προορίζεται κατά κανόνα για δωρεά σε δημόσια τράπεζα, υποβάλλεται επιπλέον σε έλεγχο για προσδιορισμό των αντιγόνων ιστοσυμβατότητας (HLA).
Η οικογένεια επίσης μπορεί να προβεί και σε φύλαξη μεσεγχυματικών κύτταρων, όταν διατίθεται ανάλογη υπηρεσία από την εκάστοτε τράπεζα, η οποία πραγματοποιείται μέσω της αποκοπής ενός μέρους του ομφάλιου λώρου (~15-20εκ.) μετά την γέννηση του νεογνού από το οποίο και απομονώνονται εργαστηριακά τα μεσεγχυματικά κύτταρα από τη βαρτόνειο γέλη.
Τα επεξεργασμένα, πλέον, κύτταρα αποθηκεύονται σε βαθιά κατάψυξη μέσα σε δοχεία υγρού αζώτου, όπου με την χρήση ειδικών κρυοπροστατευτικών ουσιών εξασφαλίζεται η μέγιστη βιωσιμότητα τους. Ο χρόνος κρυοσυντήρησης/φύλαξης του δείγματος είναι συνήθως 20 χρόνια και η σωστή διατήρηση του δείγματος είναι άμεσα εξαρτώμενη από το πρωτόκολλο επεξεργασίας και κατάψυξης, καθώς και από τον ειδικό εξοπλισμό αποθήκευσης.
Posted in: βλαστοκύτταρα
Ποιοι είναι οι περιορισμοί στην συλλογή κατάλληλου δείγματος;
Η συλλογή ομφαλοπλακουντιακού αίματος κατά τον τοκετό δεν εξασφαλίζει σε καμία περίπτωση την απόκτηση κατάλληλου δείγματος κυττάρων προς μελλοντική χρήση και μεταμόσχευση. Υπάρχουν ποικίλοι περιορισμοί στην καταλληλότητα του δείγματος και αυτοί ξεκινούν κατεξοχήν από τις τιμές συγκέντρωσης αρχέγονων κυττάρων όπου είναι συνήθως και ανάλογες του όγκου του ληφθέντος αίματος. Εάν ο αριθμός των κυττάρων που περιέχεται στο δείγμα είναι κατώτερος του καθιερωμένου ορίου της εκάστοτε τράπεζας, τότε το δείγμα δεν διατίθεται συνήθως προς φύλαξη καθόσον χαρακτηρίζεται ως μη επαρκές για μεταμόσχευση.
Η παρουσία επιμόλυνσης καθώς και ορισμένων παθογόνων με υψηλή μεταδοτικότητα και σοβαρές συνέπειες για την ανθρώπινη υγεία, αποτελούν σημαντικά κριτήρια για την απόρριψη ή τη μη φύλαξη ενός δείγματος, καθόσον σε περίπτωση ετερόλογης/αλλογενούς μεταμόσχευσης, ο λήπτης διατρέχει σοβαρό κίνδυνο να νοσήσει από το προσβεβλημένο μόσχευμα και να παρουσιάσει περαιτέρω επιπλοκές που θα επιβαρύνουν σημαντικά την υγεία του. Ένας ακόμη περιορισμός συναντάται στο χρόνο λήψης και επεξεργασίας του δείγματος έως την κατάψυξή του μίας και ο χρόνος ζωής των βλαστικών κυττάρων είναι σημαντικά μειωμένος σε θερμοκρασία δωματίου (~48 ώρες), καθώς και στη καταλληλότητα των πρωτοκόλλων λήψης, μεταφοράς, επεξεργασίας και αποθήκευσης που εφαρμόζονται από την εκάστοτε τράπεζα, όπου πρέπει να είναι σύγχρονα, συμβατά με την Ευρωπαϊκή Οδηγία και να διασφαλίζουν την μέγιστη βιωσιμότητα των βλαστικών κυττάρων και κατά συνέπεια του δείγματος.
Posted in: βλαστοκύτταρα
Πώς μπορούν να χρησιμοποιηθούν τα βλαστοκύτταρα στην σύγχρονη ιατρική;
Η συλλογή του ομφαλοπλακουντιακού αίματος για μελλοντική χρήση ως μόσχευμα στοχεύει στην διαφοροποίηση των βλαστικών κυττάρων για την αντικατάσταση συγκεκριμένων κυτταρικών τύπων. Αντικαθιστά την ανάγκη για ανεύρεση δότη μυελού των οστών, καθόσον οι εφαρμογές των βλαστικών κυττάρων σήμερα περιλαμβάνουν το φάσμα ασθενειών για τις οποίες πρωτύτερα χρησιμοποιούνταν μόνον συμβατό μόσχευμα από το μυελό.
Η μεταμόσχευση βλαστικών κυττάρων αφορά την αντιμετώπιση καλοηθών και κακοηθών παθήσεων και πιο συγκεκριμένα αιματολογικών (λευχαιμίες, μυελοδυσπλασίες, λεμφώματα, απλαστική αναιμία), γενετικών (συνδυασμένη ανοσοανεπάρκεια, μεσογειακή και δρεπανοκυτταρική αναιμία, αναιμία Fanconi και ορισμένων γενετικών συνδρόμων όπως Kostmann, Hunter, Hurler, Wiskott-Aldrich, Blackfan-Diamond), μεταβολικών και νεοπλασματικών ασθενειών όπως το νευροβλάστωμα. Η ταυτόχρονη χρήση των μεσεγχυματικών κύτταρων παρέχει υποστηρικτική δράση στη μεταμόσχευση αρχέγονων αιμοποιητικών κυττάρων στο μυελό των οστών καθώς και η παρουσία τους μειώνει την πιθανότητα απόρριψης του μοσχεύματος.
Ποιες έρευνες πραγματοποιούνται σήμερα για πιθανή μελλοντική χρήση;
Είναι γεγονός ότι οι πιθανές εφαρμογές των βλαστικών κυττάρων προσελκύουν το ενδιαφέρον πολυάριθμων ερευνητικών ομάδων ανά την υφήλιο με διαρκή προσπάθεια για την διεύρυνση του πεδίου εφαρμογών τους. Τα κύρια πεδία στα οποία επικεντρώνεται η έρευνα στην παρούσα φάση είναι η εφαρμογή των βλαστικών κυττάρων στην αναγεννητική ιατρική με την χρήση εμβρυϊκών, μεσεγχυματικών και ενήλικων βλαστικών κυττάρων και η γονιδιακή θεραπεία.
Ερευνούνται οι έως τώρα ενδείξεις για τη χρησιμότητά τους στην αντιμετώπιση του σακχαρώδους διαβήτη (τύπου Ι), σε περιπτώσεις κεντρικής παράλυσης, καρδιακών νοσημάτων, νεφρικής ανεπάρκειας, ρευματοπαθειών, παθήσεων του ήπατος και σε ασθένειες όπως αυτή της νόσου Πάρκινσον και Αλτσχάιμερ. Πιθανές μελλοντικές εφαρμογές στοχεύουν στον σημαντικό περιορισμό ή ακόμη και στην εξάλειψη της ανάγκης εύρεσης μοσχευμάτων που η διαθεσιμότητα τους είναι ιδιαίτερα περιορισμένη, στη μείωση των επιπτώσεων συγκεκριμένων νόσων και παθήσεων σε ζωτικά όργανα, ακόμα και στην επιδιόρθωση οργανικών βλαβών μέσω της ανάπλασης, ενώ το ενδιαφέρον στρέφεται και προς τον καρκίνο και την πιθανή θεραπεία του με την ελάχιστη δυνατή επεμβατικότητα.
Πρέπει να τονισθεί εδώ ότι τα αρχέγονα αιμοποιητικά κύτταρα, τα λεγόμενα δηλαδή «βλαστοκύτταρα» που απομονώνονται από το ομφαλοπακουντιακό αίμα μπορούν να διαφοροποιηθούν μόνο σε κύτταρα του αίματος (ερυθρά/λευκά αιμοσφαίρια και αιμοπετάλια) και για αυτό ακριβώς το λόγο η χρήση τους σε ερευνητικά προγράμματα για μελλοντικές ιατρικές εφαρμογές όπως αυτές που αναφέρονται παραπάνω είναι περιορισμένη.
Posted in: βλαστοκύτταρα
Υπάρχει νομοθετικό πλαίσιο και ποιο είναι αυτό;
Στις 24 Μαρτίου του 2008 δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως το Προεδρικό Διάταγμα (υπ’ αριθμόν 26) το οποίο επιβάλλει την εναρμόνιση της Ελληνικής Νομοθεσίας με την Κοινοτική Οδηγία 2004/23/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 31.3.2004 για τη θέσπιση προτύπων, ποιότητας και ασφάλειας για τη δωρεά, την προμήθεια, τον έλεγχο, την επεξεργασία, τη συντήρηση, την αποθήκευση και τη διανομή ανθρώπινων ιστών και κυττάρων (EEL102/7.4.2004) και τις συναφείς προς αυτήν Κοινοτικές Οδηγίες 2006/17/ΕΚ (EEL 38/9.2.2006) και 2006/86/ΕΚ (EEL 294/25.10.2006). Επομένως όλοι οι φορείς που δραστηριοποιούνται στο τομέα συλλογής και φύλαξης βλαστικών κυττάρων είναι υποχρεωμένοι να συμμορφώνονται και να δραστηριοποιούνται σύμφωνα με τις προβλεπόμενες διατάξεις. (ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ της Ελληνικής Δημοκρατίας, Τεύχος Πρώτο, Αρ. Φύλλου 51, 24 Μαρτίου 2008) [http://www.certh.gr/dat/B0BDFFDF/file.pdf]
Posted in: βλαστοκύτταρα
Ποιες είναι οι επιλογές όσον αφορά τα βλαστοκύτταρα;
- Δωρεά σε δημόσια τράπεζα, όπου το δείγμα καταχωρείται σε ένα παγκόσμιο δίκτυο δεδομένων και μπορεί να χρησιμοποιηθεί από οποιονδήποτε συμβατό ασθενή
- Δωρεά σε Ερευνητικά Ιδρύματα για την χρησιμοποίηση τους σε σχετικά ερευνητικά προγράμματα για την πρόληψη και αντιμετώπιση ασθενειών
- Αναζήτηση ιδιωτικής τράπεζας για την φύλαξη και μελλοντική ιδία και οικογενειακή χρήση
- Καταστροφή και απόρριψη του υλικού
Posted in: βλαστοκύτταρα
Ποιες Τράπεζες αναλαμβάνουν την συλλογή και φύλαξη βλαστοκύτταρων και ποιο είναι το κόστος;
Τα τελευταία χρόνια έχουν πραγματοποιηθεί σημαντικές μεταρρυθμίσεις στην πολιτική τραπεζών βλαστικών κυττάρων αλλά και στο κόστος που απαιτείται για τη συλλογή, μεταφορά, έλεγχο και φύλαξη των βλαστικών κυττάρων.
Θα πρέπει εδώ να τονιστεί ότι η δωρεά σε δημόσια τράπεζα πραγματοποιείται κατόπιν συνεννόησης με το αρμόδιο τμήμα για την ενημέρωση της οικογένειας και την παραλαβή της συσκευασίας συλλογής και μεταφοράς του δείγματος και η δωρεά ΔΕΝ περιλαμβάνει σε καμία περίπτωση κόστος για τη λήψη και κρυοσυντήρηση του δείγματος σε τράπεζα δημοσίου χαρακτήρα.
Σε τράπεζες ιδιωτικού χαρακτήρα, το κόστος λήψης ομφαλοπλακουντιακού αίματος και κρυοσυντήρησης για 20 έτη προς αποκλειστικά οικογενειακή χρήση κυμαίνεται στα 1.000 – 2.000 €.
Posted in: βλαστοκύτταρα
Ενδεικτικά παραθέτονται οι παρακάτω δημόσιες και ιδιωτικές τράπεζες και τα στοιχεία επικοινωνίας:
- Ίδρυμα ΙατροΒιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών (ΙΙΒΕΑΑ) – Δημόσια Τράπεζα Ομφαλικών Μοσχευμάτων. Έχει γίνει δεκτή από το Διεθνή Οργανισμό Fact-NetCord και συμμετέχει στις παγκόσμιες δεξαμενές από τις οποίες αντλούνται μοσχεύματα για όποιον τα έχει ανάγκη σε τοπικό και διεθνές επίπεδο. Η φύλαξη μεσεγχυματικών κυττάρων για προσωπική/οικογενειακή χρήση πραγματοποιείται με επιβάρυνση (210-6597697 και 210-6597342)
- Νοσοκομείο ‘Γ. Παπανικολάου’, Θεσσαλονίκη – Δημόσια Τράπεζα Ομφαλικών Μοσχευμάτων (2313-307419)
- Τράπεζα Αρχέγονων Κυττάρων – Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΤΑΚ-ΕΙΕ) Τράπεζα με μεικτό χαρακτήρα ιδιωτικής/δημόσιας φύλαξης κατόπιν σύμπραξης με ιδιωτικό φορέα (210-7299140)
- Stem Health, Όμιλος Υγεία (ΜΗΤΕΡΑ, ΛΗΤΩ). Προσφέρει ιδιωτική φύλαξη και δυνατότητα δωρεάς για δημόσια χρήση, ενώ βρίσκεται σε διαδικασία διαπίστευσης και για τη δημόσια φύλαξη βλαστικών κυττάρων για μη συγγενή αλλογενή μεταμόσχευση (800-11-7836 235 και 211-7007800)
- Cryobanks , Όμιλος ΙΑΣΩ. Παρέχεται στους γονείς των παιδιών που γεννιούνται εντός των Μαιευτικών Τμημάτων τους δωρεάν η επεξεργασία και φύλαξη των βλαστικών κυττάρων από το ομφαλοπλακουντιακό αίμα για οικογενειακή χρήση, ενώ η φύλαξη μεσεγχυματικών κυττάρων πραγματοποιείται με επιβάρυνση (801-14-444 και 210-6105020)
- ΒιοΓενετική (210-4616766)
- Biogenea-Cellgenea (801-11-24800)
- Biophylaxis (801-11-25200, 210-6510990)
- Cryosave (801-11-68200, 210-6899200)
- Cryotech A.E. Λάρισα (2410-623871)
- Future Health Biobank (801-111-22290)
- Liaison Stem Cell Banking (210-3389240, 2311-999980)
- Μόσχευμα Ζωής (2310-390000)
- Omnigen (210-6810300)
- ProCell (210-6104195)
Posted in: βλαστοκύτταρα
Να επιλέξω δημόσια ή ιδιωτική τράπεζα;
Η επιλογή δημόσιας ή ιδιωτικής τράπεζας αποτελεί μια δύσκολη απόφαση που βαραίνει τους γονείς οι οποίοι φυσιολογικά προσπαθούν να εξασφαλίσουν τις καλύτερες προϋποθέσεις για την ανάπτυξη, υγεία και ευημερία του παιδιού τους. Οι ίδιοι οι γονείς κατακλύζονται συνεχώς από πληροφορίες προερχόμενες από διάφορες πηγές και η ύπαρξη πολλαπλών επιλογών δεν διευκολύνει την απόφαση, αντιθέτως δημιουργεί περισσότερα διλήμματα και προωθεί το αίσθημα της ανασφάλειας.
Θεωρητικά, μια αυτόλογη μεταμόσχευση μέσω της οποίας το προσβεβλημένο από ασθένεια παιδί θα λάβει από την ιδιωτική τράπεζα που φυλάσσεται, το άμεσα διαθέσιμο μόσχευμα από τα δικά του υγιή βλαστικά κύτταρα χωρίς την ανάγκη ανοσοκατασταλτικής αγωγής (καθόσον δεν υπάρχει ανοσολογική αντίδραση κατά του αυτόλογου μοσχεύματος), είναι μια ιδανική κατάσταση η οποία δεν αντικατοπτρίζει όμως και την πραγματικότητα στην καθημερινή κλινική πρακτική.
Οι περισσότερες παθήσεις που μπορούν να βοηθηθούν από τη μεταμόσχευση βλαστικών κυττάρων του ομφαλοπλακουντιακού αίματος αφορούν αιματολογικές ασθένειες, γενετικές και μεταβολικές παθήσεις, για τις οποίες η συνήθης πρακτική είναι η μεταμόσχευση μυελού των οστών.
Σε παθήσεις που ενδείκνυται η αλλογενής μεταμόσχευση, μπορεί κάποιος να αναλογιστεί ότι για να επιτευχθεί θεραπεία πρέπει είτε να επιδιορθωθεί η βλάβη στα κύτταρα –πράγμα αδύνατο στην παρούσα φάση- είτε τα ‘προσβεβλημένα’/νοσούντα κύτταρα να καταστραφούν και να αντικατασταθούν με υγιή κύτταρα που δεν θα είναι επιρρεπή στην αντίστοιχη ασθένεια ή δεν θα φέρουν την κληρονομική προδιάθεση της νόσου.
Είναι ευκολονόητο λοιπόν ότι, για παράδειγμα, για έναν ασθενή με λευχαιμία η επιθυμητή προσέγγιση είναι να λάβει υγιή αιμοποιητικά κύτταρα με ‘αντιλευχαιμική’ δράση καθόσον τα δικά του βλαστικά κύτταρα στερούνται αυτής της ιδιότητας με το ιστορικό του ασθενούς να μας έχει ήδη καταδείξει ότι είναι επιρρεπή στη νόσο, οπότε και τα βλαστικά του κύτταρα πάσχουν δυνητικά. Μια τέτοια προσέγγιση λοιπόν επιτυγχάνεται μόνο με αλλογενή μεταμόσχευση από έναν υγιή δότη, ο οποίος αναζητείται είτε στο οικογενειακό περιβάλλον, είτε στις παγκόσμιες δεξαμενές μοσχευμάτων, πάντοτε με γνώμονα την ιστοσυμβατότητα (αντιγόνα HLA) για την όσο το δυνατόν καλύτερη απορρόφηση του μοσχεύματος και αποφυγή μιας παρατεταμένης ανοσολογικής αντίδρασης που μπορεί να οδηγήσει και σε απόρριψη του μοσχεύματος από τον λήπτη.
Σε περιπτώσεις όπου η αυτόλογη μεταμόσχευση ενδείκνυται (λέμφωμα, μυέλωμα), τα περιστατικά σήμερα αντιμετωπίζονται με μοσχεύματα αιμοποιητικών κυττάρων που προέρχονται το περιφερικό αίμα και μυελό των οστών του ασθενή, εξασφαλίζοντας έτσι τη ποιότητα του μοσχεύματος εφόσον η επεξεργασία του είναι άμεση, σε πραγματικό χρόνο και με τα ισχύοντα πρωτόκολλα πρακτικής και δεν έχει υποστεί την διαδικασία της κρυοσυντήρησης, η οποία μπορεί όταν δεν τελείται σωστά μπορεί να φθείρει ή ακόμη και να αχρηστεύσει το δείγμα. Οι δημόσιες τράπεζες τηρούν κατά κανόνα αυστηρότερα κριτήρια για την αξιολόγηση της καταλληλότητας των μονάδων για μελλοντική χρήση και αυστηρότερες προδιαγραφές επεξεργασίας και φύλαξης του δείγματος, εφόσον έχουν λάβει τις σχετικές πιστοποιήσεις ώστε να μπορούν να μετέχουν στις παγκόσμιες δεξαμενές, ενώ υποβάλλονται και σε τακτούς ειδικούς ελέγχους που εξασφαλίζουν την αξιοπιστία τους.
Επιπρόσθετα, η χρήση των βλαστικών κυττάρων για κατευθυνόμενη ανάπλαση κατεστραμμένων ιστών, θεραπεία ασθενειών και παθήσεων, ακόμη και για την αντιμετώπιση του καρκίνου, είναι μια πολυπόθητη και ιδανική εξέλιξη για την ιατρική επιστήμη χωρίς όμως να υπάρχουν ενδείξεις ότι τέτοιες πρακτικές θα είναι άμεσα εφαρμόσιμες αφού είτε βρίσκονται σε στάδιο περαιτέρω διερεύνησης και κλινικής δοκιμής, είτε αποτελούν μακρινούς στόχους για τους οποίους θα πρέπει να κατακτηθούν πολλά επιστημονικά πεδία ώστε να εφαρμοστούν.
Αξίζει να σημειωθεί να αναφερθεί ότι σύμφωνα με τον Εθνικό Οργανισμό Μεταμοσχεύσεων που αντιστοιχεί στο 70% περίπου των ασθενών με νοσήματα του αίματος, όπως λευχαιμίες, σοβαρές αναιμίες και άλλες συγγενείς ή επίκτητες ασθένειες, που χρήζουν μεταμόσχευσης αιμοποιητικών κυττάρων δεν διαθέτουν ιστοσυμβατό δότη στην οικογένειά τους. Η μόνη ελπίδα αυτών των ανθρώπων έγκειται αποκλειστικά στην εύρεση μοσχευμάτων μέσω των παγκόσμιων δεξαμενών, ενώ έχουν αναφερθεί και περιστατικά οικογενειών που ενώ είχαν προβεί σε ιδιωτική φύλαξη βλαστικών κυττάρων, χρειάσθηκε να αναζητήσουν μόσχευμα από δωρητή ή συμβατό μη συγγενή δότη, αφού δεν ενδεικνύονταν η αυτόλογη μεταμόσχευση.
Η αλτρουιστική πράξη και πολύτιμη συμβολή της δωρεάς ομφαλοπλακουντιακού αίματος σε δημόσιες τράπεζες για αλλογενή μεταμόσχευση σε ιστοσυμβατό ασθενή, ενθαρρύνεται από πολυάριθμους ερευνητικούς και κυβερνητικούς οργανισμούς ανά τον κόσμο και προωθείται μέσω της Κοινοτικής νομοθεσίας. Σε εθνικό επίπεδο ο Εθνικός Οργανισμός Μεταμοσχεύσεων, η Ελληνική Αιματολογική Εταιρεία και η Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής κατακρίνουν την πολιτική λειτουργίας των ιδιωτικών τραπεζών και ενθαρρύνουν ανοικτά την συνεισφορά και δωρεά για το συνάνθρωπο, ως τη μόνη ουσιαστική επιλογή για την ωφέλιμη χρήση των βλαστικών κυττάρων από το ομφαλοπλακουντιακό αίμα.
Η ιδέα της ιδιωτικής φύλαξης παρέχει ένα αίσθημα ασφάλειας στους γονείς, όμως σίγουρα θα πρέπει να ληφθούν υπόψη τα μέχρι σήμερα διαμορφωμένα όρια των ιατρικών εφαρμογών, οι περιορισμοί στην χρήση των βλαστικών κυττάρων καθώς και το χρονικό πλαίσιο κλινικής εφαρμογής των πιθανών χρήσεων που βρίσκονται υπό έρευνα. Η συλλογή και φύλαξη των μεσεγχυματικών κυττάρων από τον ομφάλιο λώρο αποτελεί κατά κάποιο τρόπο «επένδυση» στην ιδέα ότι σε 20 χρόνια που είναι και ο χρόνος διατήρησής τους, θα υπάρχει τεκμηριωμένη και ασφαλή ιατρική εφαρμογή για την χρήση τους στην αναγέννηση και ανάπλαση ιστών και χόνδρων για την θεραπεία διάφορων παθήσεων. Λαμβάνοντας υπόψη την ιδιαιτερότητα κάθε ιατρικής περίπτωσης, η κατευθυνόμενη/ιδιωτική φύλαξη θα πρέπει να εξεταστεί μόνο σε περιπτώσεις οικογενειών με σπάνια νοσήματα ή με άμεση ανάγκη ομφαλοπλακουντιακού αίματος για κάποιο μέλος της.
Η μοίρα των βλαστικών κυττάρων που μπορούν να συλλεχθούν κατά τον τοκετό αποτελεί σίγουρα μια καθαρά προσωπική επιλογή και έγκειται στην προσωπική κρίση του καθενός μας, είναι κρίσιμη όμως η σωστή αξιολόγηση των πληροφοριών και των πηγών τους καθώς και η αναζήτηση ειδικευμένων επαγγελματιών για σωστή και επιστημονικά τεκμηριωμένη καθοδήγηση.
Posted in: βλαστοκύτταρα
