Πόσο επηρεάζει η κληρονομικότητα και το περιβάλλον στην εκδήλωση αλλεργιών;
Στην εποχή μας, σημειώνεται αύξηση της συχνότητας των αλλεργικών νοσημάτων, σε όλες τις ηλικίες, γεγονός που καταδεικνύεται και σε διεθνείς μελέτες. Καθοριστικό ρόλο στην εκδήλωση αλλεργιών παίζει η αλληλεπίδραση γενετικών (κληρονομικών) και περιβαλλοντικών παραγόντων.
Σύμφωνα με τους ερευνητές, η παρατηρούμενη έξαρση των αλλεργιών σχετίζεται με τον σύγχρονο τρόπο ζωής, που χαρακτηρίζεται από τη ζωή σε μεγαλουπόλεις με μεγάλου βαθμού ατμοσφαιρική μόλυνση και ποικίλους περιβαλλοντικούς ρύπους, μακριά από τη φύση και την επαφή με τα ζώα.
Είναι επίσης γνωστό πως παιδιά με γονείς αλλεργικούς έχουν 75% πιθανότητα για ανάπτυξη αλλεργιών, ενώ αυτά με έναν γονιό αλλεργικό έχουν πιθανότητα 50% να εμφανίσουν αλλεργίες.
Ποιες είναι οι κύριες παθήσεις αλλεργιών;
Στις κύριες αλλεργικές παθήσεις περιλαμβάνονται η αλλεργική ρινίτιδα και επιπεφυκίτιδα, το αλλεργικό άσθμα, η ατοπική δερματίτιδα (έκζεμα), η τροφική αλλεργία, η φαρμακευτική αλλεργία, η αλλεργία στα υμενόπτερα, η κνίδωση-αγγειοοίδημα και η αναφυλαξία. Στα βρέφη η πιο συχνή αλλεργία είναι το έκζεμα και η τροφική αλλεργία σε γάλα ή αυγό. Στα μεγαλύτερα παιδιά οι πιο συνήθεις αλλεργικές εκδηλώσεις είναι το άσθμα και η ρινίτιδα.
Την Άνοιξη πολλά αλλεργικά νοσήματα είναι πιο έκδηλα. Αυτό συμβαίνει στην περίπτωση της εποχιακής αλλεργικής ρινοεπιπεφυκίτιδας, του αλλεργικού άσθματος, της ατοπικής δερματίτιδας και της κνίδωσης. Η έξαρση αυτή οφείλεται κυρίως στην έκθεση σε αεροαλλεργιογόνα, όπως είναι οι γύρεις, και σε έντομα.
Τι είναι η αλλεργία;
Αλλεργία είναι το αποτέλεσμα της υπερβολικής αντίδρασης του ανοσοποιητικού συστήματος σε διάφορες ουσίες (αλλεργιογόνα),π.χ. γύρεις δένδρων, τροφές, φάρμακα, που φυσιολογικά δε θεωρούνται επιβλαβείς για τον οργανισμό. Μπορεί να εκδηλωθεί σε οποιαδήποτε ηλικία.
Αλλεργική ρινίτιδα
Πρόκειται για φλεγμονή του βλεννογόνου του μύτης και μπορεί να είναι εποχική ή ολοετής. Η εποχική αλλεργική ρινίτιδα προκαλείται συνήθως από αλλεργιογόνα όπως η γύρη δέντρων (π.χ. ελιά) και φυτών (π.χ. περδικάκι, γρασίδι). Εμφανίζεται συνήθως σε παιδιά σχετικά μεγαλύτερης ηλικίας ( 6-7 ετών και άνω).
Τα συμπτώματα του παιδιού με αλλεργική ρινίτιδα είναι η ρινική καταρροή (μύτη που τρέχει), η συμφόρηση (μπούκωμα), τα φταρνίσματα και η φαγούρα στη μύτη ή/και μέσα στον λαιμό ή/και στα αυτιά. Η αλλεργική ρινίτιδα μπορεί να συνυπάρχει με αλλεργική επιπεφυκίτιδα ή και αλλεργικό άσθμα και μπορεί να επιπλακεί με χρόνια παραρρινοκολπίτιδα (π.χ. ιγμορίτιδα) και ωτίτιδα.
Θεραπεία: Πλύσεις με φυσιολογικό ορό στην μύτη, αντιισταμινικά και ενδορρινικά κορτιζονούχα σπρέι βοηθούν στην αντιμετώπιση της αλλεργικής ρινίτιδας.
Αλλεργική επιπεφυκίτιδα
Πρόκειται για μια φλεγμονή του επιπεφυκότα του οφθαλμού. Τα κύρια συμπτώματα με τα οποία εκδηλώνεται είναι η ερυθρότητα των ματιών, αίσθημα ξένου σώματος, τσούξιμο ή φαγούρα στα μάτια και η δακρύρροια. Συχνά παρατηρείται και οίδημα (πρήξιμο) των βλεφάρων. Όπως και η αλλεργική ρινίτιδα, οφείλεται κυρίως σε αεροαλλεργιογόνα και ανάλογα με το αίτιο μπορεί να εμφανίζει εποχική ή ολόχρονη μορφή.
Θεραπεία: Ο οφθαλμίατρος θα συστήσει θεραπεία ανάλογα με την περίπτωση. Ανάλογα με τη βαρύτητα της εποχιακής επιπεφυκίτιδας, θα προτείνει κολλύριο τεχνητών δακρύων, αντιαλλεργικό, αντιισταμινικό, κορτιζόνης ή και σιρόπι αντιισταμινικό.
Αλλεργικό άσθμα
Το άσθμα αποτελεί τη συχνότερη χρόνια πάθηση της παιδικής ηλικίας. Το αλλεργικό άσθμα οφείλεται στον ερεθισμό των βρόγχων από την έκθεση σε εισπνεόμενα αεροαλλεργιογόνα, δηλαδή αλλεργιογόνα που βρίσκονται στον αέρα, με κυριότερα εξ’αυτών τα ακάρεα της οικιακής σκόνης, τα επιθήλια ζώων (κυρίως γάτας και σκύλου), τις γύρεις φυτών και κάποιους μύκητες.
Ανάλογα με τα εμπλεκόμενα αεροαλλεργιογόνα, τα συμπτώματα μπορεί να έχουν εποχική ή ολόχρονη εμφάνιση.
Η χρόνια φλεγμονή (ερεθισμός) των βρόγχων οδηγεί σε στένωση του αυλού τους και δυσκολία στη ροή του διερχόμενου αέρα.
Τα κύρια συμπτώματα είναι δύσπνοια (δυσκολία στην αναπνοή), πίεση στο στήθος, βήχας και συρίττουσα αναπνοή (σφύριγμα στο στήθος). Οι ασθενείς συχνά παρουσιάζουν έξαρση των συμπτωμάτων τους κατά τις πρωινές ώρες.
Επιπλέον οι υπερευαίσθητοι βρόγχοι των ασθματικών παιδιών μπορεί να αντιδρούν και σε μη αλλεργιογόνους παράγοντες, όπως ο καπνός του τσιγάρου, οι μεταβολές της θερμοκρασίας και της υγρασίας ή οι έντονες μυρωδιές.
Το ιστορικό, η κλινική εξέταση και εξετάσεις, όπως ο έλεγχος της αναπνευστικής λειτουργίας και ο αλλεργιολογικός έλεγχος, χρησιμοποιούνται από τους ειδικούς για τη διάγνωση της νόσου.
Θεραπεία:Η θεραπεία του αλλεργικού άσθματος βασίζεται σε αντιισταμινικά, εισπνεόμενα βρογχοδιασταλτικά και κορτιζονούχα σκευάσματα. Συχνά, χρησιμοποιούνται και άλλες πιο εξειδικευμένες θεραπείες.
Ατοπική δερματίτιδα – έκζεμα
Η ατοπική δερματίτιδα ή έκζεμα είναι μια από τις πιο συχνές μη-μεταδοτικές παθήσεις του δέρματος και μπορεί να εκδηλωθεί σε οποιαδήποτε ηλικία. Εμφανίζεται συχνότερα σε βρέφη και μικρά παιδιά, παρουσιάζει εξάρσεις και υφέσεις. Σε πολλούς ασθενείς υποχωρεί με την πάροδο της ηλικίας.
Η κληρονομικότητα παίζει καθοριστικό ρόλο στην εκδήλωση της νόσου, ενώ διάφοροι παράγοντες, όπως αλλεργιογόνα (π.χ. τροφικά, αεροαλλεργιογόνα), ερεθιστικές ουσίες (π.χ. καλλυντικά, συνθετικά ρούχα), μεταβολές θερμοκρασίας και υγρασίας, λοιμώξεις, και έντονο στρες μπορεί να συμβάλουν στην έξαρση των συμπτωμάτων.
Το πιο συνηθισμένο σύμπτωμα της ατοπικής δερματίτιδας είναι η ξηροδερμία και η φαγούρα που αυτή συνεπάγεται. Το ανεξέλεγκτο ξύσιμο προκαλεί επιμόλυνση των βλαβών με μικρόβια, όπως είναι ο σταφυλόκοκκος. Μερικές φορές τα συμπτώματα είναι τόσο έντονα που επηρεάζουν τον ύπνο και την απόδοση του παιδιού στο σχολείο.
Στα βρέφη, οι εκζεματικές βλάβες εμφανίζονται κυρίως στα μάγουλα, το κεφάλι και τις εκτατικές επιφάνειες του σώματος, ενώ στα μεγαλύτερα παιδιά στις καμπτικές επιφάνειες (π.χ. πίσω από άγκωνες και γόνατα). Κάποια παιδιά με ατοπική δερματίτιδα αναπτύσσουν αργότερα αλλεργική ρινίτιδα ή και άσθμα.
Θεραπεία:Τα από του στόματος αντιισταμινικά είναι συνήθως αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση της κνίδωσης και στην ατοπική δερματίτιδα. Στην αντιμετώπιση του εκζέματος, μείζονα σημασία έχει η συστηματική χρήση ενυδατικών σαπουνιών και κρεμών για καλύτερη ενυδάτωση του δέρματος. Στις εξάρσεις συνήθως χρησιμοποιούνται τοπικές κορτιζονούχες κρέμες για λίγες μέρες, ενώ όταν υπάρχει μικροβιακή επιμόλυνση χορηγείται αντισηπτική και αντιβιοτική αγωγή.
Κνίδωση – αγγειοοίδημα
Η κνίδωση είναι η κατάσταση που χαρακτηρίζεται από δερματικές βλάβες, σαν αυτές που παρατηρούνται μετά από τσίμπημα μέλισσας ή σφήκας ή όταν το δέρμα έρθει σε επαφή με το φυτό τσουκνίδα ή με το χνούδι κάμπιας. Οι βλάβες προβάλλουν κυρίως ως ερύθημα (κοκκίνισμα-πομφός), μπορεί να εκδηλωθούν σε οποιοδήποτε σημείο του σώματος και συνήθως διαρκούν λίγες ώρες. Έχουν μεταναστευτικό χαρακτήρα, δηλαδή τείνουν να υποχωρήσουν από ένα σημείο και ακολούθως εμφανίζονται σε άλλο σημείο του σώματος. Συνοδεύονται από έντονη φαγούρα και μερικές φορές από αίσθημα καύσου ή πόνο.
Στο αγγειοοίδημα επηρεάζονται οι βαθύτερες στοιβάδες του δέρματος και παρατηρείται πρήξιμο. Συχνότερα εμφανίζεται στο πρόσωπο (χείλη, βλέφαρα), ενώ γίνεται απειλητικό για τη ζωή όταν προσβάλει τη γλώσσα και το λάρυγγα του παιδιού.
Στα αίτια που μπορούν να προκαλέσουν κνίδωση και αγγειοοίδημα περιλαμβάνονται διάφορα αλλεργιογόνα (π.χ., τροφές), φάρμακα, λοιμώξεις (π.χ. ιογενείς, παρασιτικές), φυσικοί παράγοντες (π.χ. τριβή, πίεση, θερμότητα, ψύχος, νερό, ήλιος), συστηματικές παθήσεις (π.χ. αρθρίτιδα) και το έντονο στρες. Αρκετά συχνά δεν ανευρίσκεται καμιά αιτία και η κνίδωση καλείται ιδιοπαθής.
Θεραπεία: Στην κνίδωση, τα αντιισταμινικά αποτελούν το φάρμακο εκλογής, ενώ κορτικοστεροειδή από το στόμα μπορεί να χρησιμοποιηθούν σε επιλεγμένες περιπτώσεις για λίγες μέρες.
Συνοπτικά, η θεραπεία των αλλεργιών αποτελείται από τρεις παράγοντες:
1. Την αποφυγή έκθεσης στο υπεύθυνο αλλεργιογόνο. Για παράδειγμα, σε αλλεργία στη γύρη, αποφεύγουμε τις βόλτες στην εξοχή νωρίς το πρωί (7 έως 10 π.μ.) και νωρίς το απόγευμα (3 έως 5 μ.μ.), δεν επιτρέπουμε στα παιδιά να περπατούν ξυπόλητα στην εξοχή, χρησιμοποιούμε κλιματιστικά στο σπίτι και στο αυτοκίνητο με φίλτρα υψηλής απόδοσης και αποφεύγουμε τον αερισμό των κλινοσκεπασμάτων και το στέγνωμα των ρούχων σε εξωτερικό χώρο, κατά την εποχή της γυρεοφορίας.
2. Την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή, αναλόγως της βαρύτητας της πάθησης, με αντιισταμινικά φάρμακα, αποσυμφορητικά, αντιφλεγμονώδη εισπνεόμενα, βρογχοδιασταλτικά, κορτικοειδή, ειδική ανοσοθεραπεία κ.ά.
3. Την εκπαίδευση της οικογένειας στην αναγνώριση και αντιμετώπιση μιας πιθανής αλλεργικής αντίδρασης.
Με τη σωστή συνεργασία των μικρών ασθενών και των οικογενειών τους με τον παιδίατρο και τους ειδικούς ιατρούς στα θέματα των αλλεργιών, τα παιδιά θα μπορούν να απολαύσουν τις χαρές της άνοιξης και να ανακουφιστούν από τα συμπτώματα της εποχικής αλλεργίας που τα ταλαιπωρεί.
Κωνσταντίνα Κατόπη
Παιδίατρος
